Wydawca treści
Ochrona lasu
fot. Sylwester Grygo
fot. Marek Hurec
Ochrona lasu jako jedna z podstawowych dziedzin działalności gospodarczej w leśnictwie jest zespołem różnorodnych działań: profilaktyki, monitorowania i zwalczania zagrożeń lasu w celu zachowania jego trwałości. Zagrożeniem dla lasu są wszystkie skrajne lub długotrwale działające czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne.
Zagrożenia abiotyczne są związane z działaniem czynników przyrody nieożywionej, takich jak: silne wiatry, opady atmosferyczne- śnieg, grad, mróz - szczególnie ten pojawiający się późną wiosną lub wczesną jesienią, susze wahania poziomu wód gruntowych.
Nadleśnictwo ze względu na swoje położenie narażone jest na huragany. Ostatni z wiatrów który, przeszedł w styczniu i w lipcu 2002 roku przez Puszczę Romincką spowodował straty w ilości 49 tys. m³ drewna. W wyniku tych zdarzeń, przy sprzyjających warunkach atmosferycznych (suche i ciepłe lata) nastąpił wzrost liczebności populacji szkodników wtórnych, głównie kornika drukarza.
Nadleśnictwo prowadzi ochronę przeciwpożarową, mająca na celu zabezpieczenia lasów przed najgroźniejszym żywiołem jakim jest ogień.
Podejmowane są działania, które mają na celu tworzenia jak największej odporności drzewostanów na oddziaływanie wiatrów i śniegu. Szkody wyrządzane przez te czynniki są usuwane.
Zagrożenia biotyczne pochodzą od organizmów żywych, czyli choroby drzew wywoływane przez grzyby i mikroorganizmy oraz szkody powodowane przez zwierzęta.
Szkody powodowane przez zwierzynę:
Szkody o znaczeniu gospodarczym wyrządzają:
jeleń – Cereus elaphus( L.),
łoś – Alces alces (L.),
sarna– Capreolus capreolus (L.),
zając– Lepus europaeus (Pall.),
dzik– Sus scrofa (L.),
żubr – Bison bonasus (L.),
bóbr – Castor fiber (L.) i inne.
W celu ograniczenia szkód nadleśnictwo podejmuje działania takie jak:
- zabezpieczanie chemiczne przed spałowaniem,
- zabezpieczanie chemiczne przed zgryzaniem,
- wykładanie drzew zgryzowych,
- grodzenie cennych fragmentów upraw.
Leśniczy podczas wykonywania szacunkowej oceny (raz w roku - kwiecień, maj) uznaje za szkody:
- spałowanie,
- zgryzanie, złamanie pędu głównego lub ogryzanie,
- czemchanie strzały,
- wyrwane drzewka,
- podtopienia drzewostanów przez bobry.
Szkody powodowane przez owady:
owady dzielimy na dwie podstawowe grupy:
Szkodniki pierwotne – to owady, które atakują drzewa zdrowe, nieosłabione.
Szkodniki wtórne – to owady, które zasiedlają drzewa chore, osłabione, odchodzące na drugi świat.
W celu przeciwdziałania powstawania szkód wyrządzanych przez owady nadleśnictwo wykonuje:
-wywieszanie pułapek feromonowych,
- kontrolę występowania i zwalczania szeliniaka sosnowego (Hylobius abietis), który jest szkodnikiem występującym w starszych uprawach i młodnikach.
- kontrolę zapędraczenia gleby( szkółki, teren do zalesień, odnowień),
- transekt,
- kontrole liczebności motyli miernikowców (październik),
- zbiory bukietów do hodowli wazonowej (luty/marzec),
-jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny,
-usuwanie drzew trocinkowych,
-pułapki klasyczne.
Zagrożenia antropogeniczne wywołane działalnością człowieka. Są to między innymi zanieczyszczenia środowiska, pożary.
Lasy Nadleśnictwa Gołdap położone są poza strefą stałego ujemnego oddziaływania przemysłu i z uwagi na zróżnicowanie siedliskowe cechują się wysoką odpornością na niekorzystne czynniki środowiska.
Czynnikami wpływającymi na powstawanie pożarów lasu są:
- źródła ciepła o energii, która umożliwi zapłon materiału palnego,
- rodzaj materiału palnego – w zależności od składu gatunkowego oraz wieku drzewostanu.
- wilgotność pokrywy gleby,
- warunki meteorologiczne.
Obiektem działalności ochrony lasu jest ekosystem leśny, co znaczy, że dotyczy to wszystkich elementów składowych lasu takich jak np. ściółka, drzewostan, fauna itp. dlatego jest to jeden z ważniejszych działów gospodarki leśnej.
Według Instrukcji ochrony lasu ochronie elementów składowych lasu obowiązują zasady:
a) profilaktyka - inaczej jest to zapobieganie powstawania gradacji szkodliwych owadów i chorób;
b) holistyczne – oznacza całościowe podejście do ochrony ekosystemów leśnych;
c) objęcie większych układów przestrzennych systemową ochroną (np. ekosystemów, fizjocenoz itp.)
d) ochrona różnorodności biologicznej;
e) pozostawianie do naturalnego rozkładu określonej masy martwych drzew i ich fragmentów;
f) korzystanie z aktualnej wiedzy wielu dyscyplin naukowych takich jak entomologia, fitopatologia, hodowli itp. przy przygotowywaniu programów ochrony ekosystemów leśnych;
g) minimalizowanie szkód ekologicznych, które mogą wystąpić na skutek wykonywania zabiegów ochronnych;
h) stosowanie integrowanej ochrony roślin;
i) uwzględnienie gospodarczych szkód i strat w podejmowaniu decyzji, które mogłyby powstać, gdy dany zabieg ochronny nie został wykonany.
Najnowsze aktualności
Łatwiej zanocujesz na dziko w Lasach Państwowych
Łatwiej zanocujesz na dziko w Lasach Państwowych
Adam Gełdon w Obliczach Lasu opowiada o swojej pasji - bushcrafcie
Lasy Państwowe wyznaczyły specjalne obszary leśne o łącznej powierzchni ponad 65 tys. ha, gdzie miłośnicy bushcraftu i survivalu będą mogli uprawiać swoje hobby bez obaw o naruszenie ustawy o lasach. Pilotażowy program ruszy w kilkunastu regionach Polski już 21 listopada. W północno-wschodniej Polsce tereny dostępne do uprawiania bushcraftu i survivalu są w dwóch nadleśnictwach w Puszczy Knyszyńskiej w Dojlidach i w Czarnej Białostockiej i w jednym w Puszczy Piskiej – w Nadleśnictwie Pisz.
– Efekty wprowadzenia programu pilotażowego bushcraftu ocenimy za rok, ale to może być przełom. Usuwamy bariery niezrozumienia między różnymi grupami i wspólnie szukamy rozwiązań, które pozwolą wszystkim cieszyć się lasem w sposób bezpieczny dla nich i dla lasu – mówi Andrzej Konieczny, dyrektor generalny Lasów Państwowych.
Włóczenie się w dziczy
Społeczność związana z bushcraftem i survivalem, czyli nietypowymi formami aktywności terenowej, nastawionymi na bliski kontakt z naturą, minimalizm, samowystarczalność i długie przebywanie w lesie, liczy w Polsce ponad 40 tys. osób i szybko rośnie. Jej członków z leśnikami łączy bardzo wiele, m.in. świadomość znaczenia głębokiego kontaktu z naturą dla naszego zdrowia, znajomość praw rządzących przyrodą.
Mimo to idea „włóczenia się w dziczy” stanowi wyzwanie dla Lasów Państwowych jako zarządcy większości terenów leśnych w kraju. Dla przykładu, ustawa o lasach z 1991 r. w art. 30 zabrania biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego. Niestety, brak jest jasnej definicji „biwakowania” (czy obejmuje to wszystko od rozstawionego namiotu przez hamak zawieszony między drzewami po karimatę rozłożoną na ziemi).
Nowe trendy w rekreacji
Co więcej, bushcrafterzy lub survivalowcy zwykle nie chcą nocować w miejscach wyznaczonych i zagospodarowanych turystycznie, lecz właśnie w głuszy. Podobne problemy dotyczą używania ognia w lesie, ścinania gałęzi do budowy szałasów itp., co wzbudza zrozumiały niepokój leśników. – Musimy śledzić nowe trendy w rekreacji i starać się zapewnić każdemu swobodę realizowania jego pasji w lesie. Użytkownicy lasu powinni z kolei zrozumieć obowiązki i odpowiedzialność leśników, zwłaszcza za bezpieczeństwo ludzi i przyrody – wskazuje Anna Pikus, naczelnik Wydziału Społecznych Funkcji Lasu w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych.
Rozwijanie pasji w lesie
By rozwiać mity i poznać wzajemne potrzeby, w kwietniu 2018 r. dyrektor generalny Lasów Państwowych spotkał się z przedstawicielami różnych grup korzystających z lasu: od rowerzystów, harcerzy przez bushcrafterów i survivalowców po detektorystów, czy powożących psimi zaprzęgami.
W następstwie spotkania rozpoczął się cykl konsultacji i warsztatów dla leśników oraz przedstawicieli organizacji promujących bushcraft i survival. Brali w nich udział przedstawiciele m.in. takich grup: Ekwipunek Dźwigany Codziennie, grupa facebookowa Bushcraft Polska, grupa „Bushcraft Poland”, EDC, stowarzyszenie Polska Szkoła Surwiwalu, wydawnictwo Stary Wspaniały Świat, leśnicy bushcrafterzy, specjaliści Dyrekcji Generalnej LP od ochrony przeciwpożarowej oraz udostępniania lasu.
Podczas spotkania w marcu 2019 r. wspólnie wypracowano nowatorskie rozwiązanie i rozpoczęto prace nad jego wdrożeniem. Leśnicy skorzystali z opinii prawnej, według której skoro ustawodawca nie określa dokładnie sposobu wyznaczenia przez nadleśniczego miejsc biwakowych, to można wskazać nie tylko konkretne, punktowe miejsce, ale również cały duży teren o precyzyjnie określonych granicach.
– Wyznaczyliśmy łącznie 43 takie obszary na terenie 15 z 17 regionalnych dyrekcji, w sumie obejmujące ponad 65 tys. ha lasów. Najmniejszy z nich liczy 224 ha, największy – 5371 ha. Na całej powierzchni tych obszarów bushcrafterzy będą mogli uprawiać najważniejsze dla nich aktywności zgodnie z ustalonym regulaminem – wyjaśnia Andrzej Konieczny, który 21 października wydał stosowną decyzję. Lasy objęte pilotażowym programem wchodzą w skład umocowanych ustawowo tzw. leśnych kompleksów promocyjnych (jest ich w LP 25), które służyć mają m.in. testowaniu innowacyjnych, eksperymentalnych rozwiązań w zakresie gospodarki leśnej.
Bushcraft w Lasach Państwowych - program pilotażowy
Dyrektor generalny określił, że okres pilotażu potrwa od 21 listopada 2019 r. do 23 listopada 2020 r. Ustalił też wzór regulaminu, który muszą stosować osoby chcące skorzystać z możliwości dostępnych w wyznaczonych obszarach leśnych. Najważniejsze, że w granicach tych obszarów będzie można biwakować w dowolnym miejscu w grupie do czterech osób i nie dłużej niż dwie noce z rzędu bez zgody nadleśnictwa (wystarczy je tylko uprzedzić o tym zamiarze pocztą elektroniczną). Biwakujący będą musieli potem przywrócić miejsce do stanu wyjściowego, przed wszystkim posprzątać po sobie – zgodnie z zasadą leave no trace (z ang. nie zostawiaj po sobie śladów).
Część punktów regulaminu to w istocie międzynarodowy katalog dobrych praktyk środowiska bushcraftu i survivalu. Co do niektórych aspektów leśnicy musieli pozostać pryncypialni: użytkowników obszarów pilotażowych obowiązuje, jak wszystkich innych, zakaz używania otwartego ognia w lesie. Skala zagrożenia pożarowego w lasach, potęgowana ostatnio przez kolejne lata suszy, nie pozwala tu na kompromis ze względów bezpieczeństwa. – Jako odpowiedzialni zarządcy lasów nie możemy spełnić niektórych marzeń survivalowców i bushcrafterów. Ten program zapewne nie zadowala w pełni naszych partnerów, może też wzbudzać obawy leśników opiekujących się testowymi obszarami. Jest to jednak pierwszy krok w dobrym kierunku, z którego obie strony mogą być naprawdę dumne – ocenia Anna Pikus.
Co dalej z bushcraftem w lasach?
Okres pilotażu ma pozwolić leśnikom, którzy nie znali bliżej tej formy rekreacji, przekonać się, że uprawianie survivalu i bushcraftu nie tworzy zagrożeń dla lasu i innych osób. Obszary objęte programem będą monitorowane: leśnicy i wolontariusze z grup bushcraftowych będą prowadzili obserwację, wywiady z napotkanymi turystami, ankiety internetowe. Leśnicy będą dbali też na przykład o to, by koła łowieckie w odpowiednim miejscu i czasie oznaczały tablicami teren polowania oraz będą szeroko uprzedzali wszystkich o planowanych polowaniach zbiorowych. Po upływie roku przyjdzie czas na ocenę, ile osób korzysta z tego rodzaju oferty, jak są do tego przygotowane, jaka ich część zachowuje się etycznie i przestrzega ustalonych zasad, czy i jaki wpływ na stan lasu ma uprawianie tego rodzaju hobby. Wnioski będą podstawą do wypracowania docelowych rozwiązań.
Tereny do bushcraftu i survivalu w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku (vide załączona mapka).
Okolice Białegostoku - Puszcza Knyszyńska - Nadleśnictwa Dojlidy i Czarna Białostocka
Puszcza Piska – Nadleśnictwo Pisz.
